Op enkele plaatsen in de neus en keelholte is het lymfklierweefsel verdikt: de amandelen

In de neus-keelholte

Dit is de ruimte achter de neus boven het zachte gehemelte. Het verdikte lymfklierweefsel in het dak van de neus-keelholte noemt men neusamandel (het adenoïd). De neusamandel is vooral bij jonge kinderen aanwezig. Het is de neusamandel die men in de volksmond ‘neuspoliepen’ noemt. Vanaf ongeveer het 8e levensjaar neemt de grootte af. Aan weerszijden van de neusamandel begint de zogenaamde buis van Eustachius, de verbinding waardoor lucht van de neus-keelholte naar de oren moet gaan. Als er voor de oortjes buisjes of diabolo’s dienen geplaatst te worden, zal het adenoïd vaak ook gecontroleerd worden en indien nodig verwijderd worden gezien het adenoïd vaak de onderliggend chronische infectiebron is voor oorontsteking en vocht achter de trommelvliezen (glue ears).

In de keel

De zogenaamde keelamandelen (tonsillen) zijn te zien als knobbels links en rechts achter in de keel. De huig, het aanhangsel van het zachte gehemelte, hangt midden tussen de keelamandelen.

Achter op de tong

Dit deel wordt de tongamandel genoemd en gaat aan de zijkant van de tong over in de keelamandelen. De tongamandel geeft slechts zelden klachten en wordt verder buiten beschouwing gelaten.

De amandelen vormen maar een klein gedeelte van het lymfkliersysteem van het lichaam. Eventuele verwijdering van de amandelen heeft daarom geen merkbare gevolgen voor de afweer.

Wanneer de amandelen de hoeveelheid binnendringende ziekteverwekkers niet meer aan kunnen, raken ze zelf ontstoken. Hierbij treedt in het algemeen een forse zwelling van de betrokken amandelen op.

Is dit het geval bij de neusamandel, dan kan dit leiden tot een voortdurende of telkens optredende verkoudheid met een vieze neus. Andere klachten kunnen zijn: slecht slapen, snurken, ademen met de mond open en herhaalde oorontstekingen of vocht achter het trommelvlies: glue ears of (s)lijmoren (otitis media). Bij het plaatsen van een buisje is er terug een open verbinding tussen middenoor en gehoorgang zodat er terug lucht in het middenoor kan

Wanneer het speciaal de keelamandelen betreft, bestaan de klachten in het algemeen uit herhaalde perioden van keelpijn met slikklachten en temperatuurverhoging.

De keelamandelen kunnen ook voortdurend in een meer of minder ontstoken toestand verkeren, in zo’n geval treden klachten van moeheid, hangerigheid, afgenomen eetlust en slechte adem meer op de voorgrond. In de hals zijn dan vaak verdikte lymfklieren te voelen. Zeer grote keelamandelen kunnen zelfs de ademhaling belemmeren, hetgeen nachtelijke onrust met onregelmatig snurken tot gevolg kan hebben.

Als het middenoor met vocht is gevuld ontstaan klachten van een vol/drukkend gevoel in het oor tot zelfs (hevige) pijn (meer bij neerliggen vaak) als het middenoorvocht onsteking vertoont (AOM: acute otitis media). Door demping van geluid doordat er vocht in plaats van lucht in het middenoor zit, ontstaat er ook een gehoorsverlies. Dit gehoorsverlies is tijdelijk: als het middenoor terug verlucht (spontaan of door plaatsen van een buisje), normaliseert het gehoor. Het is bewezen dat langdurige gehoorsdaling een rem zet op de ontwikkeling van het kind (schoolprestaties, taal- en spraakverwerving, soms ook humeurveranderingen). Er zijn geen aanwijzingen, zelfs indien het meermalen nodig is om een trommelvliesbuisje te plaatsen, voor blijvende schade aan trommelvliezen of gehoororgaan. Er zijn integendeel wel aanwijzingen dat een buisje kan beschermen tegen blijvende trommelvlies- en middenoorbeschadigingen optreden.

De ingreep is kortdurend en vindt in het algemeen poliklinisch of in dagbehandeling plaats.  Indien algemene verdoving wordt toegepast (kinderen), dient de patiënt tevoren nuchter te zijn (niet meer eten of drinken vanaf middernacht of 6 uur voor de ingreep). Als ouder mag u dan in principe uw kind begeleiden tot in de operatiezaal tot het slaapt en wordt u verwittigd van zodra uw kind in de ontwaakruimte is. Op het moment van de algemene narcose mag het kind geen koorts hebben of ziek zijn, en liefst mag er ook geen otorree of oorloop zijn. De keelamandelen worden nauwkeurig losgeprepareerd van de onderliggende weefsellaag (“uitgepeld”). De poliep wordt ook nauwkeurig losgeprepareerd van onderliggende weefsellaag. Voor het plaatsen van trommelvliesbuisjes maakt de chrirurg met microchirurgische technieken een kleine snede (drie millimeter) in het trommelvlies. Nadat zo nodig het vocht uit het middenoor is gezogen, wordt het buisje als een boordenknoopje in het sneetje van het trommelvlies geplaatst; het ene uiteinde steekt in het middenoor terwijl het andere uiteinde zich in de gehoorgang bevindt. Zo kan het middenoor verluchten.

Direct na de ingreep

Na de operatie heeft uw kind, vooral wanneer de keelamandelen zijn verwijderd, pijn in de keel. Vaak heeft het nog wat oud bloed in de neus en in de mond. Veel drinken en zachte, niet warme voeding is erg belangrijk, meestal is hiervoor wat extra aansporing nodig. Ijsjes helpen vaak: er zitten calorieën en vocht in en zijn koud. Vermijd zure (bv vruchten) en koolzuurhoudende dranken. De eerste dagen worden vaak oordruppels voorgeschreven, zeker als het middenoorvocht etterig was. De eerste dagen na de ingreep kan er soms nog wat bloederig vocht uit de gehoorgang komen.

Weer thuis

De eerste paar dagen na de operatie zal uw kind zich nog wel wat ziek voelen. Vooral na een keelamandeloperatie kan eten en praten pijnlijk zijn. Deze pijn, die vaak uitstraalt naar de oren en dan voor oorpijn wordt aangezien, reageert meestal goed op pijnstilling. Als pijnstilling wordt paracetamol (bv. perdolan als siroop of zetpil) afgewisseld met ibuprofen (bv. nurofen siroop). Zo kan maximum om de twee uur iets gegeven wordt (4x/d paracetamol afgewisseld met 3x/d ibuprofen). Pijnstilling is zonder voorschrift verkrijgbaar in uw apotheek en moet gedoseerd worden op gewicht zoals duidelijk op de doos en bijsluiter staat.

Plots (helder) rood bloedverlies is uit de neus of mond is geen reden tot paniek maar kan wijzen op een nabloeding. U dient zich dan naar de spoedafdeling te begeven en onmiddellijk de NKO-arts te verwittigen. Mogelijks wordt onder een algemene narcose de bloeding gestopt te worden.

Op de plaats van de verwijderde amandelen ontstaat een grijswit beslag; dat is normaal en geen teken van ontsteking. Het geeft soms een vieze smaak in de mond en uw kind kan daardoor ook enkele dagen een beetje weeïg (niet fris) uit de mond ruiken. Dit beslag verdwijnt na ongeveer een week. In het algemeen is een kind na een week weer voldoende opgeknapt om buiten te spelen en eventueel naar school te gaan. Of sneller als het enkel om de neusamandel gaat. Bij kinderen kan, met name als de neus- en keelamandelen erg groot waren, na de operatie een zgn. open neusspraak bestaan. Soms is de stem tijdelijk wat hoger geworden.

Een trommelvliesbuisje blijft gemiddeld 6 maanden aanwezig alvorens het er zelf uitgroeit doordat het trommelvlies het spontaan naar buiten uitstoot. Meestal valt het buisje met wat oorsmeer er ongemerkt uit. Soms kan een buisje veel korter of veel langer blijven zitten. De meeste kindjes hebben maar 1 paar diabolo’s nodig gezien bij de meeste de functie van de buis van Eustachius met opgroeien verbeterd. Bij anderen moet de procedure meermaals herhaald worden. Meestal is er een controle bij de NKO-arts ergens de eerste of tweede week postoperatief en dan na 6 maanden

Bij iedere operatie is er sprake van enig risico. In dit geval wordt het risico voornamelijk gevormd door de mogelijkheid van nabloeding. Dit verklaart, waarom een normale bloedstolling bij deze ingreep zo belangrijk is. Er mogen dus van tevoren en ook de eerste dagen na de operatie géén medicijnen worden ingenomen, die de stolling nadelig beïnvloeden. Met name dus géén pijnstillers die acetylsalicylzuur bevatten (Aspirine, etc.). Het niet dichtgroeien van het trommelvlies nadat het buisje is uitgestoten (in 2% van de gevallen). De complicaties van het plaatsen van trommelvliesbuisjes moeten worden afgewogen tegen de gevolgen van het niet behandelen. Het is niet mogelijk om op deze voorlichtingspagina alle details van amandelen bij kinderen te beschrijven. Opsomming van de risico’s en of complicaties is niet limitatief. De informatie (informed consent) hierboven is de beschrijving in grote lijnen. In elk individueel geval zal het verhaal steeds wat kunnen afwijken van hetgeen hierboven werd beschreven

• Wat te doen bij oorloop?

Het slijmvlies van het middenoor is net zoals het slijmvlies van de bovenste luchtweg vaak betrokken bij verkoudheden. Het vocht of slijm in het middenoor kan na het plaatsen van buisje dus ook langs de gehoor komen (draineren). Vandaar de kindjes looporen kunnen hebben met als voordeel dat ze er geen pijn van hebben (de druk in het middenoor is niet opgebouwd en het trommelvlies is niet gesprongen). Een loopoor is dus niet ongebruikelijk. U mag zelf starten met de door de arts voorgeschreven oordruppels (ciloxan ©) en als na 5 à 7 dagen druppelen het oor nog niet droog is, kan u contact nemen met uw NKO-arts. Vaak moet het oor dan proper gemaakt worden met een zuigertje zodat de druppels meer effect hebben/hun doel bereiken en zijn er soms andere druppels of antibiotica(siroop) nodig.

• Wat met water in de oren?

Zeepwater en echt onder water gaan wordt best vermeden. Doordat een trommelvliesbuisje zo klein is, is het vooral onder water gaan (meer druk) of zeepwater (lagere oppervlaktespanning) waardoor water door een buisje kan en een middenoorontsteking kan geven. Beschermende maatregelen zoals oordopjes (via hoor winkel/centrum of apotheek) al dan niet bijkomend met badmuts of earband is aan te raden. U kan (voor éénmalig gebruik) ook telkens vette watten (zelf watten propjes maken met wat en vaseline maken). Gewoon douchen of in bad zitten zonder dat er echt water inloopt, is meestal geen probleem. De eerste dagen na de operatie wordt beste alle contact met water vermeden.

• Wat met vliegen?

Geen enkel probleem. Er zullen zelfs minder klachten zijn want er kan geen drukverschil meer optreden bij dalen en stijgen optreden zoals gewoonlijk